Íþrótta- og sundstaðir, heilbrigðisþjónusta og sorphirða

Fram kemur í b. lið 1. mgr. 16. gr. samkeppnislaga nr. 44/2005 að Samkeppniseftirlitið getur gripið til aðgerða gegn athöfnum opinberra aðila að því marki sem þær kunna að hafa skaðleg áhrif á samkeppni að því tilskildu að sér lög hafi ekki að geyma sérstakar reglur um heimild eða skyldu til slíkra athafna.

Íþrótta- og sundsstaðir

Þegar sveitarfélög reka sundlaugar og aðstöðu til líkamsræktar getur komið upp sá vandi að samkeppni getur raskast á markaði þar sem rekstur mannvirkjanna og þeirra starfsemi sem þar fer fram stendur oft ekki undir sér. Kostnaður umfram tekjur af rekstrinum er þá greiddur úr sjóðum sveitarfélaganna. Þegar svo háttar til niðurgreiða sveitarfélög starfsemi af þessu tagi. Þegar einkaaðilar sem ekki njóta niðurgreiðslu á sínum rekstri frá sveitarfélögum standa í samkeppni við þann rekstur sem rekinn er með stuðningi sveitarfélaga má ljóst vera að samkeppnisstaða einkaaðilanna á viðkomandi markaði er skert. Einkaaðilinn nýtur engrar niðurgreiðslu og þarf að borga aðföng sín og annan rekstrarkostnað fullu verði. Verðlagning hans hlýtur að bera keim af þeirri staðreynd. Af þessum sökum hefur Samkeppniseftirlitið í nokkrum tilvikum kveðið á um að líkamsræktarsalir sveitarfélaga sem reknir eru í samkeppni við líkamsræktarsali einkaaðila skuli reknir með kostnaðarlegum aðskilnaði frá annarri íþróttaaðstöðu og sundlögum sveitarfélaganna.

Heilbrigðisþjónusta

Sálfræðingafélag Ísland kvartaði til Samkeppniseftirlitsins vegna samninga Tryggingastofnunar ríkisins við geðlækna um að greiða hluta af kostnaði sjúklinga af sérfræðiþjónustu þeirra. Tryggingastofnun hafði ekki fengist til þess að taka þátt í kostnaði sjúklinga við meðferðir hjá sálfræðingum sem bjóða upp á samtalsmeðferðir. Áður hafði verið komist að þeirri niðurstöðu að þegar um geðræn vandamál væri að ræða , sem ekki væru lyfjatengd , og viðkomandi starfaði á sama markaði og samtalsmeðferðir hjá klínískum sálfræðingum. Samkeppniseftirlitið komst að þeirri niðurstöðu, ákv. nr. 8/2005, að sú ákvörðun heilbrigðisyfirvalda að semja ekki við klíníska sálfræðinga um greiðsluþátttöku hins opinbera um kostnað af geðheilbrigðisþjónustu hefði skaðleg áhrif á samkeppni og færi gegn markmiði samkeppnislaga. Var þeirri ákvörðun snúið við af Áfrýjunarnefnd samkeppnismála, úrsk. nr. 19/2005, með þeim rökum að sérstök fyrirmæli væru í ákvæði laga um heilbrigðisþjónustu sem gengu framar ákvæðum samkeppnislaga. Því hefði samkeppnisyfirvöldum brostið sú heimild til þess að hafa þau afskipti af málinu sem fælust í hinni kærðu ákvörðun. Sálfræðingafélag Íslands skaut úrskurði Áfrýjunarnefndar samkeppnismála til Héraðsdóms Reykjavíkur, E-4825/2006. Féllst dómurinn ekki á niðurstöðu Áfrýjunarnefndar samkeppnismála að lög um heilbrigðisþjónustu girði fyrir það að Samkeppniseftirlitið geti gripið til þeirra aðgerða sem þarf gegn heilbrigðisyfirvöldum sem fram komu í umræddri ákvörðun þess. Var úrskurði Héraðsdóms áfrýjað til Hæstaréttar, Hrd. 411/2017, sem féllst á niðurstöðu úrskurðarnefndarinnar. Taldi Hæstiréttur að samkeppnislög væru almenn lög sem yrðu að víkja fyrir ósamrýmanlegum ákvæðum sérlaga. Var Samkeppniseftirlitinu því ekki talið heimilt með stoð í b. lið 1. mgr. 16. gr. samkeppnislaga að grípa til aðgerða á þann hátt sem ávörðun þess tók til.  

Sorphirða

Samkeppniseftirlitið komst að þeirri niðurstöðu með ákv. nr. 34/2012 að SORPA bs. hefði brotið gegn samkeppnislögum með því að misnota markaðsráðandi stöðu sína á markaði fyrir flokkun og meðhöndlun úrgangs. Var brotið með því móti að SORPA veitti eigendum sínum, þ.e. sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu og Sorpustöð Suðurlands bs., hærri afslátt en öðrum viðskiptavinum. Aðrir viðskiptavinir SORPU voru t.d. önnur sorphirðufyrirtæki sem jafnvel voru að koma með meira magn af sorpi en umrædd sveitarfélög. Mat Samkeppniseftirlitsins var að þessir mismunandi afslættir SORPU höfðu haft skaðleg áhrif á samkeppni. Var því beint til SORPU að endurskoða gjaldskrá fyrir þjónustu sína. Viðskiptakjör í nýrri gjaldskrá skyldu vera almenn og gagnsæ þannig að aðilar sem eiga í samskonar viðskiptum við SORPU nytu sömu kjara.

Var ákvörðun Samkeppniseftirlitsins staðfest af Áfrýjunarnefnd samkeppnismála, úrsk. nr. 1/2013. Fór SORPA með málið fyrir Héraðsdóm Reykjavíkur sem sýknaði Samkeppniseftirlitið í máli E-3598/2013. SORPA áfrýjaði þeim dómi til Hæstaréttar, sem staðfesti dóm Héraðsdóms, Hrd. 273/2015.