Samþjöppun í dagblaðaprentun
Samkeppniseftirlitið hefur undanfarið haft til skoðunar kaup Landsprents ehf. á prentvél o.fl. úr þrotabúi Torgs ehf. en í lok ágúst barst Samkeppniseftirlitinu ábending um að þrotabú Torgs, fyrrverandi útgefanda Fréttablaðsins, hefði selt prentvél, tengd tæki og rekstrarvörur til Landsprents. Með kaupunum myndi samkeppni í dagblaðaprenti leggjast af, að því leyti sem brotthvarf þeirrar samkeppni verður rakið til viðskiptanna.
Samrunamál og lyktir þess
Að undangenginni skoðun á málinu upplýsti Samkeppniseftirlitið Landsprent um frummat sitt í bréfi í september sl. þess efnis að kaupin væru sennilega tilkynningaskyld viðskipti, bæði á grundvelli samrunareglna samkeppnislaga og samrunareglna fjölmiðlalaga. Kaup og yfirtaka á hluta reksturs atvinnufyrirtækja getur enda falið í sér samruna í skilningi samkeppnislaga og á það einnig við um yfirteknar eignir sem seldar eru úr þrotabúum fyrirtækja, sér í lagi þegar um er að ræða mikilvægar eignir að teknu tilliti til eðli starfsemi fyrirtækis eins og framleiðslutækis, sem heimfæra má á veltu og tekjur atvinnureksturs. Að mati Samkeppniseftirlitsins var svo í þessu tilviki.
Í nóvember sl. barst Samkeppniseftirlitinu samrunatilkynning frá Landprenti þar sem eftirlitinu var tilkynnt um kaupin auk undanþágu til að framkvæma samrunann en eftirlitið féllst ekki á þá beiðni. Landsprent bar fyrir sig að skilyrði um fyrirtæki á fallandi fæti væru uppfyllt. Í rannsókn sinni gaf Samkeppniseftirlitið aðilum á markaði færi á að tjá sig um samrunann auk þess sem óskað var eftir svörum við spurningum tengdu söluferli þrotabúsins. Rannsókn eftirlitsins leiddi í ljós að tilboð Landsprents væri eina raunhæfa tilboðið og að í ljósi samrunaskrár, fylgigagna auk umsagna aðila væri það mat eftirlitsins að skilyrði undanþágunnar um fyrirtæki á fallandi fæti væru uppfyllt. Vegna þessa telur Samkeppniseftirlitið ekki forsendur til þess að hafast frekar að í tengslum við þennan samruna, hvorki á grundvelli samrunaákvæða samkeppnislaga, né ákvæða fjölmiðlalaga. Samkeppniseftirlitið mun birta ítarlegri ákvörðun með umfjöllun um málið og rannsóknina síðar.
Mögulegt brot á banni við að framkvæma samruna á meðan athugun stendur yfir
Samkeppniseftirlitið fékk við rannsókn málsins ábendingar þess efnis að prentvélin hefði verið tekin niður, jafnvel eyðilögð, eða a.m.k unnar þannig skemmdir á henni að óraunhæft yrði að gera við hana þannig hún kæmist í samt lag aftur. Við skoðun á vélinni kom í ljós að búið var að fjarlægja umfangsmiklar rafmagnstöflur og raflagnir, sem að sögn eins umsagnaraðila gerir það að verkum að prentvélin sé sennilega ónýt. Að mati Samkeppniseftirlitsins er tilefni til þess að skoða hvort um sé að ræða brot á skyldu til þess að tilkynna samruna og banni við að framkvæma samrunann á meðan hann er til rannsóknar (e. gun-jumping) en Samkeppniseftirlitið hefur heimild til að leggja á stjórnvaldssekt á þau fyrirtæki sem brjóta gegn banni við að samruni komi til framkvæmda.
Staðan á markaði fyrir prentun og dreifingu
Jafnvel þó að Samkeppniseftirlitið telji að ekki séu forsendur til íhlutunar í samrunamálinu vegna kaupa Landsprents á prentvél o.fl. úr þrotabúi Torgs er ljóst að uppi verður einokunarstaða á markaði fyrir prentun á prentmiðlum hérlendis í kjölfar brotthvarfs prentvélarinnar af markaði. Fyrir liggur að Landsprent býr nú yfir einu dagblaðaprentvél landsins. Þótt annars konar prentvélar séu til staðar hérlendis hefur prentun á einföldu prentverki talist til sérstaks markaðar, m.a. vegna annarra aðferða, afkastagetu og hærri prentkostnaðar. Þá er Árvakur, eigandi Landsprents og útgefandi Morgunblaðsins, enn fremur með mjög sterka stöðu í dreifingu prentmiðla í gegnum eignarhald á Póstdreifingu ehf.
Með ákvörðun Samkeppniseftirlitsins nr. 2/2019 undirgengust aðilar þess máls skilyrði sem ætlað var vinna gegn þeim samkeppnishindrunum sem annars myndu leiða af samrunanum á m.a. markaði fyrir dreifingu prentmiðla. Við rannsókn þessa máls hafa komið fram ábendingar varðandi framangreind skilyrði, þess efnis að þau virki ekki sem skyldi. Einnig barst Samkeppniseftirlitinu fyrr á árinu kvörtun um að skilyrði sáttarinnar hafi ekki verið virt.
Eins og áður greinir hefur Samkeppniseftirlitið ekki forsendur til þess að grípa til íhlutunar í fyrrgreindu samrunamáli vegna mögulegra skaðlegra áhrifa samrunans, sökum þess að sjónarmið um fyrirtæki á fallandi fæti eiga við í málinu. Hins vegar getur komið til frekari rannsókna sem miða að því að vernda samkeppni á mörkuðum fyrir prentun, dreifingu og útgáfu prentmiðla á grundvelli annarra ákvæða samkeppnislaga og fjölmiðlalaga, sbr. áðurnefnda kvörtun og ábendingar. Kann þetta að vera nauðsynlegt í ljósi þess að útgáfufélag Morgunblaðsins ræður jafnframt yfir prentun og dreifingu prentmiðla og sú þjónusta er forsenda þess að aðrir keppinautar geti komist inn á markaðinn fyrir útgáfu prentmiðla og vaxið við hlið stærri keppinautar.