Markaðsrannsókn á eldsneytismarkaðnum

Breytingar á eldsneytismarkaði - skýrsla nr. 2/2020

Samkeppniseftirlitið hefur birt skýrslu nr. 2/2020 , Breytingar á eldsneytismarkaði – úrlausn samkeppnishindrana sem bent var á í markaðsrannsókn Samkeppniseftirlitsins. Í skýrslunni eru rifjaðar upp samkeppnishömlur sem fjallað var um í frummatsskýrslu vegna markaðsrannsóknar eftirlitsins sem birt var í lok árs 2015 (2/2015) , og gerð grein fyrir breytingum sem orðið hafa í framhaldi eða í tengslum við þá rannsókn.

Frá því að Samkeppniseftirlitið kynnti frummat sitt og benti á leiðir til úrbóta, hefur eftirlitið beint fjórum álitum til stjórnvalda þar sem mælst er til aðgerða til að ráða bót á aðstæðum sem skaðlegar eru samkeppni. Jafnframt hafa fyrirtæki á markaðnum gripið til og skuldbundið sig til breytinga í tengslum við síðari stjórnsýslumál, í samræmi við frummat eftirlitsins í þeim málum, sem miða að því að greiða fyrir samkeppni. Í þessu sambandi má nefna eftirfarandi álit, ákvarðanir og sáttir:

1. Álit nr. 1/2017 og 2/2017 - Samkeppnishömlur á eldsneytismarkaði, þar sem því var beint til umhverfis- og auðlindaráðherra og Reykjavíkurborgar að bæta umgjörð skipulags og lóðaúthlutunar. Ekki hefur verið brugðist við tilmælunum.
2. Álit nr. 3/2017 og 4/2017 - Samkeppnishömlur á eldsneytismarkaði, þar sem því var beint til samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra og Flutningajöfnunarsjóðs að gera breytingar á umgjörð sjóðsins. Brugðist var við tilmælunum.
3. Ákvörðun nr. 8/2019, Samruni N1 hf. og Festi hf, þar sem samrunaaðilar skuldbundu sig m.a. til sölu á eldsneytisstöðvum á höfuðborgarsvæðinu og vörmerkis Dælunnar til nýs aðila og breytinga á umgjörð birgðahalds og dreifingar á eldsneyti, en hvoru tveggja er til þess fallið að efla samkeppni.
4. Ákvörðun nr. 9/2019, Samruni Haga hf., Olíuverzlunar Íslands hf. og DGV ehf., þar sem samrunaaðilar skuldbundu sig m.a. til sölu á eldsneytisstöðvum á höfuðborgarsvæðinu til nýs aðila og breytinga á umgjörð birgðahalds og dreifingar á eldsneyti.
5. Sátt Olíudreifingar (ODR) við Samkeppniseftirlitið um aukið aðgengi endurseljenda að eldsneyti í heildsölu og aukið aðgengi að þjónustu Olíudreifingar ehf. Sáttin var gerð í tengslum við úrlausn skv. c- og d-lið hér að framan.
6. Ákvörðun nr. 39/2020, Bættar samkeppnisaðstæður við sölu flugvélaeldsneytis á flugvöllum innanlands, en með sátt vegna málsins er tryggður jafn og hlutlægur aðgangur til sölu eldsneytis á innanlandsflugvöllum.

Þá hefur verið gengið úr skugga um jafnan og hlutlægan aðgang að aðstöðu Icelandic Tank Storage ehf. í Helguvík, við sölu á flugvélaeldsneyti. Nánar er fjallað um þessar úrlausnir í skýrslunni.

Með hliðsjón af framangreindu hafa orðið talsverðar breytingar á eldsneytismarkaði frá því að markaðsrannsóknin var framkvæmd. Eru þessar breytingar til þess fallnar að greiða fyrir samkeppni á markaðnum, þótt ekki sé á þessu stigi komið í ljós hver endanleg áhrif þeirra verða. Að mati Samkeppniseftirlitsins eru þessar umbætur til þess fallnar að greiða fyrir framþróun orkumarkaða og skapa skilvirkari umgjörð fyrir þau orkuskipti sem framundan eru. Á því sviði eru ýmsar áskoranir sem Samkeppniseftirlitið er að huga að.

Við framkvæmd markaðsrannsóknarinnar reyndist ekki nauðsynlegt að beita íhlutun skv. c-lið 1. mgr. 16. gr. samkeppnislaga, sem heimilar Samkeppniseftirlitinu að grípa til íhlutunar vegna samkeppnishindrandi aðstæðna, þótt þær verði ekki raktar til brota á samkeppnislögum. Jákvætt er að breytingar hafa orðið á markaðinum án þess að grípa hafi þurft til þeirrar heimildar

Myndbönd og viðtöl við erlenda sérfræðinga og innlenda hagsmunaaðila

Myndband - Fundurinn í heild sinni

Myndband - Guðrún Ragnarsdóttir, stjórnarformaður Samkeppniseftirlitisns -

Myndbönd - Frosti Ólafsson, Hermann Guðmundsson, Jóhannes Gunnarsson, Tryggvi Axelsson

Hér svara Frosti Ólafsson (framkvæmdastjóri Viðskiptaráðs), Hermann Guðmundsson (framkvæmdastjóri KEMI), Jóhannes Gunnarsson (formaður Neytendasamtakanna) og Tryggvi Axelsson (forstjóri Neytendastofu) eftirfarandi spurningum

• Hvers vegna er bifreiðaeldsneytisverð hærra hér á landi en víðast hvar annars staðar?
• Er horft nægilega mikið til samkeppnissjónarmiða við skipulagsgerð sveitarfélaga? 
• Hvernig er hægt að auka samkeppni á eldsneytismarkaðnum? 

Myndband - Helstu niðurstöður frummatsskýrslu Samkeppniseftirlitsins um eldsneytismarkaðinn.

Myndband - Samantekt á sjónarmiðum hagsmunaaðila um aðgangshindranir og samhæfða hegðun á eldsneytismarkaðnum.

Myndband -  Samantekt á sjónarmiðum hagsmunaaðila um verðsamanburð, álagningu, arðsemi og mögulegar úrbætur á eldsneytismarkaðnum.

Myndband -  Samantekt viðtala sem Samkeppniseftirlitið tók við forstjóra þýska samkeppniseftirlitsins, forsvarsmenn breska og portúgalska eftirlitsins og Severin Borenstein, prófessor í hagfræði við Berkley háskóla.

Myndband - Pallborð I

Myndband - Pallborð II

Myndband - Lokaorð Páls Gunnars Pálssonar

Opinn fundur

Dagskrá

Fundurinn í heild sinni - Myndband

Guðrún Ragnarsdóttir, stjórnarformaður Samkeppniseftirlitisns - Myndband

Time	Event
9:00 - 9:20	Samkeppni á erlendum eldsneytismörkuðum - Myndband Birt verða viðtöl Samkeppniseftirlitsins við eftirfarandi aðila: Andreas Mundt, forstjóri þýska samkeppniseftirlitsins og formaður stýrihóps Alþjóðasamtaka samkeppnisyfirvalda (ICN) Severin Borenstein, prófessor í hagfræði við Berkeley háskóla og formaður nefndar sem veitir stjórnvöldum í Kaliforníu ráðgjöf um samkeppni á eldsneytismarkaðnum João E. Gata, sérfræðingur hjá portúgalska samkeppniseftirlitinu Jon Riley, verkefnastjóri hjá breskum samkeppnisyfirvöldum (CMA)
9:20 - 9:30	Helstu niðurstöður frummatsskýrslu Samkeppniseftirlitsins - Myndband
PALLBORÐ I - Myndband Eru samkeppnishamlandi aðgangshindranir fyrir hendi og ríkir samhæfð hegðun milli olíufélaganna í sölu bifreiðaeldsneytis?
9:30 - 10:30	Þátttakendur: - Myndband Jón Björnsson, forstjóri Festi Jón Ólafur Halldórsson, forstjóri Olís Hjálmar Sveinsson, formaður umhverfis- og skipulagsráðs Reykjavíkurborgar Runólfur Ólafsson, framkvæmdastjóri FÍB Gylfi Magnússon, dósent við viðskiptafræðideild Háskóla Íslands
10:30 - 10:50	Hlé
PALLBORÐ II - Myndband Hvaða viðmið á að nota þegar samkeppni á íslenska eldsneytismarkaðnum er metin og er hægt að auka samkeppni á honum?
10:50 - 11:50	Þátttakendur: - Myndband Runólfur Ólafsson, framkvæmdastjóri FÍB Lúðvík Bergvinsson, lögmaður Gylfi Magnússon, dósent við viðskiptafræðideild Háskóla Íslands Valgeir Baldursson, forstjóri Skeljungs Frosti Ólafsson, framkvæmdastjóri Viðskiptaráðs
11:50 - 12:00	Páll Gunnar Pálsson, forstjóri Samkeppniseftirlitsins  - Myndband

Vinsamlegast skráið ykkur á ráðstefnuna með því að senda póst á samkeppni@samkeppni.is

Hægt er að taka þátt í undirbúningi fundarins með því að senda inn spurningar sem nýst geta í pallborði. Óskast þær sendar á samkeppni@samkeppni.is

(Sett á vef 12.09.2016)

Hér svara Frosti Ólafsson (framkvæmdastjóri Viðskiptaráðs), Hermann Guðmundsson (framkvæmdastjóri KEMI), Jóhannes Gunnarsson (formaður Neytendasamtakanna) og Tryggvi Axelsson (forstjóri Neytendastofu) eftirfarandi spurningum:

• Hvers vegna er bifreiðaeldsneytisverð hærra hér á landi en víðast hvar annars staðar?
• Er horft nægilega mikið til samkeppnissjónarmiða við skipulagsgerð sveitarfélaga?
• Hvernig er hægt að auka samkeppni á eldsneytismarkaðnum? 

Jóhannes Gunnarsson, formaður Neytendasamtakanna

Frosti Ólafsson, framkvæmdastjóri Viðskiptaráðs 

Hermann Guðmundsson, forstjóri KEMI 

Tryggvi Axelsson, forstjóri Neytendastofu

Hér að neðan má finna skjöl og aðrar upplýsingar sem Samkeppniseftirlitið hefur birt í tengslum við rannsóknina.

Almennar upplýsingar um markaðsrannsóknir

• Reglur um markaðsrannsóknir Samkeppniseftirlitsins nr. 490/2013 (8. 5. 2013)
• Umræðuskjal nr. 2/2012 Markaðsrannsóknir Samkeppniseftirlitsins (3. 2. 2012)

Rannsóknaráætlun

• Rannsóknaráætlunin (5. 6. 2015)

Frummatsskýrslan

• Spurningar og svör vegna frummatsskýrslu (2.03.2016)
• Þriðji hluti frummatsskýrslu, frummat og mögulegar úrbætur (30.11.2015)
• Ágrip frummatsskýrslu (30.11.2015)
• Frummatsskýrslan á pdf formi (30.11.2015 -uppfærð 22.12.2015)
• Vidauki-A.1 Skilgreining landfræðilegra markaða 
• Vidauki-A.2 Kostnaðar og ábatagreining
• Vidauki-A.3 Framboðssvædisgreining birgðarhalds eldsneytis
• Vidauki-A.4 Framboðssvæðisgreining smásolu bifreidaeldsneytis
• Vidauki-B.1 Þróun markaðshlutdeildar á smásölustigi
• Vidauki-B.2 Markaðshlutdeild í birgðahaldi
• Vidauki-B.3 Neytendakonnun á meðal einstaklinga
• Vidauki-B.4 Neytendakönnun meðal fyrirtækja
• Vidauki-B.5 Stjórnunar og eignatengsl                                                                    
• Vidauki-C.1 Samhæfð hegdun
• Vidauki-C.2 Verðleiðtogagreining
• Vidauki-C.3 Ósamhverf verdadlögun
• Vidauki-C.4 Lýsing á áfsláttarfyrirkomulagi olíufelaganna
• Vidauki-C.5 Opinberar samkeppnishomlur
• Viðauki-D.1 Álit vegna flutningsjöfnunar ólíuvara

Sjónarmið sem borist hafa vegna frummatsskýrslu

• Alþýðusamband Íslands  (16.3.2016)
• Atlantsolía (16.3.2016)
• Festi (16.3.2016)
• Félag íslenskra bifreiðaeigenda (16.3.2016)
• Fljótsdalshérað (16.3.2016)
• Flutningsjöfnunarsjóður (16.3.2016)
• Gildi (16.3.2016)
• Icelandair (16.3.2016)
• Landssamtök lífeyrissjóða (16.3.2016)
  • Landssamtök lífeyrissjóða - fylgiskjal  (16.3.2016)

• Lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins (16.3.2016)
• N1 (16.3.2016)
• Neytendasamtökin (16.3.2016)
• Neytendastofa (16.3.2016)
• Olíudreifing (16.3.2016)
•  Olíuverzlun Íslands (16.3.2016)
  • Olíuverzlun Íslands - fylgiskjal (16.3.2016)

• Orkustofnun (16.3.2016)
• Reykjavíkurborg (16.3.2016)
• Samtök atvinnulífsins (16.3.2016)
• Samtök verslunar og þjónustu (16.3.2016)
• Skeljungur (16.3.2016)
  • Skeljungur - fylgiskjal (16.3.2016)

• Umhverfis- og auðlindaráðuneytið (16.3.2016)
• Viðskiptaráð (16.3.2016)

Þátttaka í opinberri umræðu

Hringbraut: Forstjóri Samkeppniseftirlitsins – Milljarðatjón neytenda vegna samhæfingar olíufélaganna? (11.12.2015)

Spegillinn RÁS 1: Verðstýring afarkostur dugi aðgerðir ekki. (01.12.2015)

Fréttastofa RÚV: Eldsneytisverð skipti neytendur miklu máli. (30.11.2015)

Samfélagið RÁS 1: Samhæfing olíufélaganna ekki endilega lögbrot. (30.11.2015)

Bylgjan - Reykjavík síðdegis: Ekki sönnun þess að einhver hafi brotið af sér. (30.11.2015)